AppArmor یکی از ابزارهای امنیتی بسیار مهم و کاربردی در دنیای سیستم‌عامل‌های مدرن است که به‌خصوص در دنیای لینوکس کاربرد گسترده‌ای دارد. این مقاله به بررسی دقیق و جامع AppArmor می‌پردازد. ابتدا به تاریخچه و خاستگاه این ابزار اشاره می‌کنیم، سپس نحوه عملکرد آن را به‌تفصیل توضیح می‌دهیم و در نهایت به معرفی سیستم‌عامل‌هایی که از AppArmor پشتیبانی می‌کنند خواهیم پرداخت.

تاریخچه AppArmor

AppArmor، که مخفف "Application Armor" است، یکی از سیستم‌های امنیتی لینوکس است که به‌منظور کنترل دسترسی برنامه‌ها به منابع سیستم طراحی شده است. این ابزار ابتدا توسط شرکت Immunix توسعه یافت، شرکتی که در سال ۱۹۹۸ تأسیس شد و به‌طور ویژه در زمینه امنیت سیستم‌های لینوکس فعالیت می‌کرد.

Immunix یک پروژه متمرکز بر امنیت بود که سیستم‌های مختلفی برای جلوگیری از حملات امنیتی و ضعف‌های موجود در نرم‌افزارها ارائه می‌داد. یکی از مهم‌ترین این ابزارها، AppArmor بود که در ابتدا به‌عنوان بخشی از توزیع Immunix Linux عرضه شد. پس از اینکه Novell در سال ۲۰۰۵ شرکت Immunix را خریداری کرد، توسعه و پشتیبانی AppArmor توسط این شرکت ادامه یافت و بعدها با توزیع‌های مختلف لینوکس، به‌ویژه Ubuntu، سازگار شد.

نحوه عملکرد AppArmor

AppArmor به‌عنوان یک Mandatory Access Control (MAC) mechanism شناخته می‌شود که بر خلاف سیستم‌های سنتی Discretionary Access Control (DAC) کنترل دسترسی را بر اساس سیاست‌های امنیتی تعریف‌شده توسط مدیر سیستم انجام می‌دهد. این سیستم به‌جای اینکه فقط به مالک فایل اجازه دهد تا سطح دسترسی به منابع سیستم را تعیین کند، از یک مجموعه سیاست‌ها برای محدود کردن دسترسی برنامه‌ها به فایل‌ها، دایرکتوری‌ها و منابع دیگر استفاده می‌کند.

پروفایل‌های AppArmor

یکی از ویژگی‌های کلیدی AppArmor استفاده از پروفایل‌های امنیتی است. هر پروفایل تعیین می‌کند که یک برنامه خاص چه عملیات‌هایی را می‌تواند انجام دهد. به‌عنوان مثال، می‌توان یک پروفایل ایجاد کرد که فقط به یک برنامه اجازه خواندن فایل‌های مشخص‌شده را بدهد و مانع از نوشتن یا اجرای فایل‌ها شود. پروفایل‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1. Complain Mode: در این حالت، AppArmor به‌جای اینکه دسترسی‌ها را مسدود کند، فقط گزارش‌های دسترسی‌های غیرمجاز را در سیستم لاگ می‌کند. این حالت برای تست و توسعه پروفایل‌ها بسیار مفید است.

2. Enforce Mode: در این حالت، AppArmor به‌طور فعال دسترسی‌های غیرمجاز را مسدود می‌کند و به این ترتیب امنیت سیستم به‌طور جدی افزایش می‌یابد.

تعامل با کرنل لینوکس

AppArmor به‌صورت یک ماژول در کرنل لینوکس اجرا می‌شود و مستقیماً با سیستم‌فایل و فرآیندها در تعامل است. این ماژول مسئول بررسی تمام درخواست‌های دسترسی به منابع سیستم است و بر اساس پروفایل‌های تعریف‌شده تصمیم می‌گیرد که آیا درخواست باید مجاز یا مسدود شود.

تعریف پروفایل‌های AppArmor

پروفایل‌های AppArmor به‌صورت فایل‌های متنی در دایرکتوری /etc/apparmor.d/ ذخیره می‌شوند. این فایل‌ها شامل قوانین و سیاست‌هایی هستند که به‌طور دقیق تعریف می‌کنند یک برنامه خاص چه مجوزهایی دارد. به‌عنوان مثال، یک پروفایل ساده ممکن است به شکل زیر تعریف شود:

/etc/apparmor.d/usr.bin.example

#include <tunables/global>

/usr/bin/example {
  # Include common rules
  #include <abstractions/base>

  # Allow read access to configuration files
  /etc/example/config r,

  # Deny access to sensitive files
  /etc/shadow r,
}

در این مثال، برنامه example فقط مجاز به خواندن فایل پیکربندی خاصی است و از دسترسی به فایل‌های حساس مانند /etc/shadow منع شده است.

مزایا و معایب AppArmor

AppArmor به دلیل سادگی در پیاده‌سازی و استفاده از پروفایل‌های مبتنی بر مسیر، از محبوبیت زیادی برخوردار است. از مزایای آن می‌توان به سادگی در ایجاد پروفایل‌های امنیتی و عدم نیاز به تغییر در کدهای برنامه اشاره کرد. با این حال، این ابزار در مقایسه با دیگر سیستم‌های MAC مانند SELinux ممکن است در مواردی که نیاز به کنترل دقیق‌تر و جزئی‌تر دسترسی‌ها وجود دارد، محدودیت‌هایی داشته باشد.

AppArmor در سیستم‌عامل‌ها

AppArmor به‌طور گسترده در توزیع‌های مختلف لینوکس پشتیبانی می‌شود. در این بخش به بررسی سیستم‌عامل‌هایی که از AppArmor پشتیبانی می‌کنند، خواهیم پرداخت.

Ubuntu

Ubuntu یکی از اصلی‌ترین توزیع‌های لینوکس است که از AppArmor به‌عنوان سیستم پیش‌فرض کنترل دسترسی استفاده می‌کند. این توزیع به‌طور پیش‌فرض با پروفایل‌های AppArmor عرضه می‌شود که برای بسیاری از سرویس‌ها و برنامه‌های اصلی سیستم از پیش تنظیم شده‌اند.

Debian

Debian نیز از AppArmor پشتیبانی می‌کند و این سیستم در نسخه‌های جدیدتر این توزیع به‌طور پیش‌فرض نصب شده است. با این حال، AppArmor در Debian به‌صورت اختیاری فعال می‌شود و مدیر سیستم می‌تواند در صورت نیاز آن را فعال کند.

openSUSE

یکی دیگر از توزیع‌های مهمی که از AppArmor پشتیبانی می‌کند، openSUSE است. این توزیع که به‌ویژه در محیط‌های سرور و سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به AppArmor به‌عنوان یک ابزار کلیدی در تأمین امنیت سیستم تکیه می‌کند.

Arch Linux

Arch Linux، به‌عنوان یک توزیع سبک و قابل تنظیم، از AppArmor پشتیبانی می‌کند، اما این سیستم به‌طور پیش‌فرض نصب نمی‌شود و کاربران باید آن را به‌صورت دستی نصب و پیکربندی کنند.

SUSE Linux Enterprise

SUSE Linux Enterprise که به‌ویژه در محیط‌های سازمانی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، از AppArmor به‌عنوان یکی از ابزارهای امنیتی اصلی خود استفاده می‌کند. این توزیع به‌طور پیش‌فرض با AppArmor عرضه می‌شود و پروفایل‌های امنیتی برای بسیاری از سرویس‌ها و برنامه‌ها در آن موجود است.

AppArmor به‌عنوان یک سیستم کنترل دسترسی مبتنی بر مسیر، یک ابزار قدرتمند و کاربردی برای تأمین امنیت سیستم‌عامل‌های لینوکس است. این ابزار با استفاده از پروفایل‌های امنیتی، امکان محدود کردن دسترسی برنامه‌ها به منابع سیستم را فراهم می‌کند و به‌طور گسترده در توزیع‌های مختلف لینوکس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با وجود اینکه AppArmor در مقایسه با ابزارهای مشابه مانند SELinux ممکن است در مواردی محدودیت‌هایی داشته باشد، اما سادگی در پیاده‌سازی و استفاده از آن، این ابزار را به گزینه‌ای مناسب برای بسیاری از کاربران و مدیران سیستم تبدیل کرده است. به‌طور کلی، AppArmor یک ابزار قدرتمند است که می‌تواند به‌طور مؤثر امنیت سیستم‌های لینوکس را افزایش دهد و از دسترسی‌های غیرمجاز جلوگیری کند.