با گسترش فناوری‌های غیرمتمرکز و ظهور وب3 (Web3)، فضای دیجیتال وارد عصر جدیدی شده است. وب3 با استفاده از بلاکچین (Blockchain)، قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) و فناوری‌های غیرمتمرکز، نوید آینده‌ای امن‌تر و شفاف‌تر را می‌دهد. اما این فناوری‌ها، در کنار مزایای خود، بستری را نیز برای ظهور جرایم سایبری نوین فراهم کرده‌اند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین تهدیدهای امنیتی در دنیای وب3 و راهکارهای مقابله با آنها خواهیم پرداخت.

مفهوم وب3 و تفاوت آن با وب2

وب2 و چالش‌های امنیتی آن

وب2 (Web2) که امروزه اکثر کاربران از آن استفاده می‌کنند، مبتنی بر سرورهای متمرکز است. در این مدل، اطلاعات کاربران در پایگاه‌های داده شرکت‌های بزرگ مانند گوگل، فیسبوک و آمازون ذخیره می‌شود. این متمرکز بودن، چالش‌های امنیتی بسیاری دارد، از جمله:

• حملات سایبری به سرورهای مرکزی
• سوءاستفاده از داده‌های کاربران
• سانسور محتوا و محدودیت‌های اطلاعاتی

وب3: عصر جدید غیرمتمرکز

وب3 با بهره‌گیری از فناوری بلاکچین و سیستم‌های غیرمتمرکز، تلاش دارد که مشکلات وب2 را برطرف کند. مهم‌ترین ویژگی‌های وب3 شامل موارد زیر است:

• عدم تمرکز: اطلاعات روی شبکه‌ای از نودهای (Nodes) غیرمتمرکز ذخیره می‌شود.
• مالکیت داده‌ها: کاربران کنترل کامل بر داده‌های خود دارند.
• قراردادهای هوشمند: تعاملات بدون نیاز به واسطه‌ها انجام می‌شود.

با وجود این مزایا، جرایم سایبری در دنیای وب3 شکل جدیدی به خود گرفته‌اند که نیاز به بررسی دقیق دارند.

انواع جرایم سایبری در وب3

۱. حملات فیشینگ (Phishing)

فیشینگ در وب3 معمولاً از طریق پیام‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی، ایمیل‌ها و وبسایت‌های تقلبی انجام می‌شود. مجرمان سایبری کاربران را فریب داده و کلید خصوصی (Private Key) یا عبارت بازیابی (Seed Phrase) آنها را سرقت می‌کنند.

🔹 مثال: یک مهاجم سایبری ممکن است با ارسال لینکی جعلی از یک والت دیجیتال (مانند متامسک - MetaMask) از کاربران بخواهد که اطلاعات ورود خود را وارد کنند.

🔹 راهکارها:

• هرگز اطلاعات کلید خصوصی خود را با کسی به اشتراک نگذارید.
• فقط از لینک‌های رسمی استفاده کنید.
• از افزونه‌های ضد فیشینگ در مرورگرها استفاده کنید.

۲. حملات مهندسی اجتماعی (Social Engineering Attacks)

در این روش، مهاجمان با فریب کاربران و جلب اعتماد آنها، اطلاعات حساس را سرقت می‌کنند. این نوع حملات در وب3 به دلیل تعاملات مستقیم کاربران با قراردادهای هوشمند و کیف پول‌های دیجیتال، رواج زیادی یافته است.

🔹 مثال: فردی با هویت جعلی در یک گروه دیسکورد یا تلگرام ادعا می‌کند که نماینده یک پروژه مشهور است و از کاربران می‌خواهد که به یک کیف پول متصل شوند.

🔹 راهکارها:

• همیشه هویت افراد را بررسی کنید.
• از تایید دو مرحله‌ای استفاده کنید.
• به پیام‌های مشکوک پاسخ ندهید.

۳. کلاهبرداری قراردادهای هوشمند (Smart Contract Exploits)

قراردادهای هوشمند، برنامه‌هایی هستند که به‌طور خودکار بر روی بلاکچین اجرا می‌شوند. اما اگر کدنویسی آنها دارای ضعف امنیتی باشد، هکرها می‌توانند از آنها سوءاستفاده کنند.

🔹 مثال: در سال‌های اخیر، برخی پروژه‌های دیفای (DeFi) با حملات Reentrancy مواجه شده‌اند که در آن هکرها از نقص در قراردادهای هوشمند استفاده کرده و میلیون‌ها دلار سرقت کرده‌اند.

🔹 راهکارها:

• از قراردادهای هوشمند ممیزی‌شده (Audited) استفاده کنید.
• هرگز روی پروژه‌های ناشناخته سرمایه‌گذاری نکنید.
• کد قراردادهای هوشمند را قبل از تعامل بررسی کنید.

۴. حملات راگ پول (Rug Pulls) و پروژه‌های اسکم

در حملات راگ پول (Rug Pull)، توسعه‌دهندگان یک پروژه پس از جمع‌آوری سرمایه کاربران، پروژه را رها کرده و دارایی‌ها را سرقت می‌کنند.

🔹 مثال: بسیاری از پروژه‌های NFT و توکن‌های بی‌ارزش در ماه‌های اخیر با این روش سرمایه‌های کاربران را به سرقت برده‌اند.

🔹 راهکارها:

• روی پروژه‌هایی که هویت تیم توسعه‌دهنده مشخص نیست، سرمایه‌گذاری نکنید.
• توکنومیکس (Tokenomics) پروژه را بررسی کنید.
• از پروژه‌هایی که به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شوند، حمایت کنید.

۵. بدافزارها و حملات به کیف پول‌های دیجیتال

بدافزارهای جدیدی طراحی شده‌اند که مخصوص سرقت کلیدهای خصوصی و اطلاعات کیف پول‌های دیجیتال هستند.

🔹 مثال: برخی بدافزارها با نصب روی کامپیوتر یا موبایل، عبارات بازیابی را هنگام ورود به کیف پول ثبت و برای هکر ارسال می‌کنند.

🔹 راهکارها:

• همیشه از کیف پول‌های سخت‌افزاری (Hardware Wallets) استفاده کنید.
• نرم‌افزارهای ضدبدافزار به‌روز نگه دارید.
• هرگز اطلاعات کیف پول را روی دستگاه‌های عمومی وارد نکنید.

روش‌های مقابله با جرایم سایبری در وب3

۱. استفاده از احراز هویت چندعاملی (MFA)

احراز هویت چندعاملی می‌تواند از ورودهای غیرمجاز جلوگیری کند.

۲. بررسی دقیق پروژه‌های جدید

قبل از سرمایه‌گذاری، سوابق تیم، قراردادهای هوشمند و جامعه کاربری را بررسی کنید.

۳. استفاده از کیف پول‌های سخت‌افزاری

کیف پول‌های سخت‌افزاری مانند لجر (Ledger) و ترزور (Trezor) سطح امنیتی بالاتری دارند.

۴. آگاهی از تهدیدات سایبری

آموزش و آگاهی از انواع حملات سایبری به کاربران کمک می‌کند که قربانی کلاهبرداری‌ها نشوند.

۵. استفاده از ابزارهای امنیتی

ابزارهایی مانند Etherscan برای بررسی قراردادهای هوشمند و Chainalysis برای تحلیل تراکنش‌ها بسیار مفید هستند.