لیست مطالب

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence - AI) و مدل‌های زبانی پیشرفته مانند ChatGPT در سال‌های اخیر تحولی عظیم در حوزه پردازش زبان طبیعی (NLP) ایجاد کرده‌اند. این فناوری‌ها می‌توانند متون پیچیده را تولید و تحلیل کنند، در زمینه‌های مختلف از جمله مشاوره، آموزش، برنامه‌نویسی، و حتی امنیت سایبری به کار گرفته شوند. با این حال، این توانمندی‌های فوق‌العاده می‌توانند به همان اندازه تهدیدات جدی برای امنیت ملی (National Security) کشورها ایجاد کنند. از حملات سایبری و جرایم سازمان‌یافته گرفته تا جنگ شناختی و انتشار اطلاعات نادرست، ChatGPT می‌تواند ابزاری قدرتمند برای بازیگران دولتی و غیردولتی باشد که به دنبال اختلال در امنیت کشورها هستند.

این مقاله به بررسی مهم‌ترین تهدیدات ChatGPT برای امنیت ملی پرداخته و راهکارهایی برای مدیریت این تهدیدات ارائه می‌دهد.

 تسهیل حملات سایبری و هک

یکی از خطرناک‌ترین موارد استفاده از ChatGPT، کمک به حملات سایبری (Cyber Attacks) است. این مدل می‌تواند کدهای مخرب بنویسد، روش‌های دور زدن مکانیزم‌های امنیتی را بهبود ببخشد و حتی به هکرهای کم‌تجربه کمک کند تا حملات پیچیده‌ای را طراحی کنند. برخی از تهدیدات کلیدی عبارتند از:

• ایجاد بدافزار (Malware Generation): هکرها می‌توانند از ChatGPT برای نوشتن کدهای مخرب مانند ویروس‌ها، تروجان‌ها و باج‌افزارها (Ransomware) استفاده کنند.
• حملات فیشینگ (Phishing Attacks): این فناوری می‌تواند ایمیل‌های فریبنده‌ای تولید کند که کاربران را به افشای اطلاعات حساس مانند رمز عبور یا داده‌های مالی ترغیب کند.
• حملات مهندسی اجتماعی (Social Engineering Attacks): ChatGPT می‌تواند پیام‌های متقاعدکننده‌ای تولید کند که افراد را به اقداماتی خطرناک وادار کند، مانند دانلود فایل‌های مخرب یا کلیک بر روی لینک‌های آلوده.

بسیاری از متخصصان امنیت سایبری هشدار داده‌اند که دسترسی گسترده به این مدل‌ها، سطح مهارت موردنیاز برای انجام حملات سایبری را کاهش داده است و باعث شده حتی مهاجمان تازه‌کار نیز بتوانند به روش‌های پیچیده حمله کنند.

انتشار اطلاعات نادرست و جنگ شناختی

یکی از مهم‌ترین تهدیدات امنیت ملی که ChatGPT می‌تواند آن را تسریع کند، انتشار اطلاعات نادرست (Misinformation) و اخبار جعلی (Fake News) است. این فناوری می‌تواند حجم عظیمی از محتوای متقاعدکننده و هدفمند تولید کند که برای دستکاری افکار عمومی، ایجاد ناآرامی اجتماعی و تخریب اعتماد عمومی به نهادهای دولتی استفاده شود.

برخی از سناریوهای تهدیدآمیز شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد روایت‌های جعلی در سیاست داخلی و خارجی: گروه‌های مخرب می‌توانند از ChatGPT برای تولید محتوای جعلی درباره سیاستمداران، انتخابات یا وقایع مهم استفاده کنند.
• تشدید قطب‌بندی اجتماعی: این مدل می‌تواند به تولید محتوایی کمک کند که اختلافات قومی، مذهبی یا سیاسی را تشدید کند.
• تخریب اعتبار رسانه‌ها و نهادهای رسمی: ChatGPT می‌تواند مقالاتی ایجاد کند که اعتماد عمومی به رسانه‌های مستقل و سازمان‌های دولتی را تضعیف کند.

برخی از کشورها مانند چین و روسیه قبلاً از فناوری‌های مشابه برای اجرای عملیات نفوذ اطلاعاتی استفاده کرده‌اند، و این روند می‌تواند با استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی پیشرفته، خطرناک‌تر شود.

تسهیل تروریسم و جرایم سازمان‌یافته

ChatGPT می‌تواند در فعالیت‌های تروریستی (Terrorism) و جرایم سازمان‌یافته (Organized Crime) مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این مدل می‌تواند اطلاعات فنی و تاکتیکی ارزشمندی را در اختیار گروه‌های تروریستی قرار دهد.

برخی از روش‌های استفاده خطرناک شامل موارد زیر هستند:

• برنامه‌ریزی حملات تروریستی: این مدل می‌تواند راهنمایی‌هایی درباره روش‌های حمله، شناسایی نقاط ضعف امنیتی و حتی نحوه ساخت مواد منفجره ارائه دهد.
• فرار از نظارت امنیتی: تروریست‌ها می‌توانند از ChatGPT برای ایجاد ارتباطات رمزگذاری‌شده و دور زدن مکانیزم‌های نظارتی استفاده کنند.
• حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی: مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند به تروریست‌ها کمک کنند تا به سیستم‌های کنترل صنعتی، شبکه‌های برق و زیرساخت‌های حیاتی دیگر حمله کنند.

این موارد باعث شده است که برخی از سازمان‌های امنیتی در سطح جهانی، محدودیت‌هایی برای استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی در حوزه‌های حساس وضع کنند.

نقض حریم خصوصی و امنیت داده‌ها

یکی دیگر از تهدیدات ChatGPT برای امنیت ملی، خطر افشای اطلاعات محرمانه و سوءاستفاده از داده‌های کاربران است. این مدل زبانی از حجم عظیمی از داده‌ها تغذیه می‌شود و اگر این داده‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند به نشت اطلاعات حساس منجر شوند.

برخی از تهدیدات احتمالی عبارتند از:

• افشای اطلاعات کاربران: اگر ChatGPT داده‌های ورودی کاربران را ذخیره کند، ممکن است اطلاعات شخصی و حتی دولتی در معرض خطر قرار گیرد.
• جاسوسی اطلاعاتی: دشمنان خارجی می‌توانند با استفاده از این مدل، اطلاعات ارزشمندی درباره سیاست‌های یک کشور به دست آورند.
• سوءاستفاده در تحقیقات صنعتی و نظامی: شرکت‌ها و سازمان‌های نظامی باید اطمینان حاصل کنند که اطلاعات حساس آن‌ها از طریق تعامل با مدل‌های هوش مصنوعی فاش نمی‌شود.

وابستگی فناوری و خطرات ژئوپلیتیکی

بسیاری از کشورها برای توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی به شرکت‌های خارجی وابسته هستند. این وابستگی می‌تواند یک تهدید جدی برای امنیت ملی باشد، زیرا کشورهایی که مالک این فناوری‌ها هستند، می‌توانند دسترسی به آن‌ها را محدود کنند یا از آن‌ها برای اهداف ژئوپلیتیکی استفاده کنند.

برخی از خطرات این وابستگی عبارتند از:

• تحریم‌های فناوری: اگر کشوری وابسته به ChatGPT باشد و به دلایل سیاسی از دسترسی به آن محروم شود، می‌تواند دچار بحران در زمینه‌های امنیتی و اقتصادی شود.
• دستکاری اطلاعات: شرکت‌های فناوری می‌توانند به‌طور پنهانی داده‌های پردازش‌شده را تغییر دهند و روی تصمیم‌گیری‌های استراتژیک کشورها تأثیر بگذارند.
• ایجاد وابستگی بلندمدت: استفاده مداوم از فناوری‌های خارجی می‌تواند موجب شود کشورها در توسعه مدل‌های بومی خود عقب بمانند.

راهکارهای مقابله با تهدیدات ChatGPT در امنیت ملی

با توجه به تهدیدات بالقوه ChatGPT برای امنیت ملی، لازم است که رویکردی جامع و سخت‌گیرانه برای مقابله با این چالش‌ها اتخاذ شود. دولت‌ها و نهادهای امنیتی باید مقررات دقیقی وضع کنند تا استفاده از این فناوری در حوزه‌های حساس کاملاً محدود شود و از بهره‌گیری آن توسط بازیگران مخرب، هکرها، تروریست‌ها و گروه‌های جاسوسی جلوگیری شود. در این بخش، مهم‌ترین راهکارهای مقابله با این تهدیدات را بررسی خواهیم کرد.

۱. ممنوعیت کامل استفاده از ChatGPT و ابزارهای مشابه در تمامی ادارات دولتی ایران

اولین و ضروری‌ترین گام، جلوگیری کامل از استفاده ChatGPT و سایر مدل‌های هوش مصنوعی خارجی در تمامی نهادهای دولتی، امنیتی، نظامی و زیرساخت‌های حیاتی ایران است. این فناوری که توسط شرکت‌های خارجی توسعه یافته، می‌تواند به عنوان ابزاری برای جاسوسی اطلاعاتی و نفوذ سایبری مورد استفاده قرار گیرد. وابستگی به فناوری‌های خارجی در حوزه پردازش زبان و هوش مصنوعی یک تهدید استراتژیک محسوب می‌شود و به همین دلیل، ایران باید تمام سازمان‌های دولتی، بانک‌ها، نهادهای امنیتی، مراکز تحقیقاتی و زیرساخت‌های حساس را از هرگونه استفاده از این ابزارها منع کند.

دلیل این ممنوعیت عبارت است از:

• امکان جمع‌آوری اطلاعات محرمانه توسط شرکت‌های خارجی
• افزایش خطر نشت اطلاعات حساس از طریق چت‌های کاربران
• احتمال وابستگی به پلتفرم‌های تحت کنترل کشورهای غربی
• ریسک نفوذ سایبری از طریق تعاملات کاربران با مدل‌های زبانی هوش مصنوعی

۲. توسعه مدل‌های بومی هوش مصنوعی برای کاهش وابستگی به ابزارهای خارجی

ایران باید به سرعت در مسیر توسعه مدل‌های پردازش زبان طبیعی (NLP) بومی حرکت کند. کشورهای پیشرفته مانند چین، روسیه و حتی کشورهای اروپایی در حال سرمایه‌گذاری عظیم روی توسعه مدل‌های بومی پردازش زبان طبیعی هستند تا از وابستگی به فناوری‌های غربی جلوگیری کنند. ایران نیز باید این مسیر را دنبال کند و با توسعه چت‌بات‌های بومی و مدل‌های هوش مصنوعی داخلی، جایگزین‌هایی امن و قابل کنترل ایجاد کند.

مهم‌ترین اقدامات در این زمینه عبارتند از:

• سرمایه‌گذاری در توسعه مدل‌های زبانی فارسی تحت نظارت دولت
• تأسیس مراکز تحقیقاتی هوش مصنوعی و پردازش زبان طبیعی (NLP)
• استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه مدل‌های بومی
• ایجاد سامانه‌های چت‌بات داخلی برای پاسخگویی به نیازهای عمومی و دولتی

۳. ایجاد قوانین سخت‌گیرانه برای نظارت بر استفاده از هوش مصنوعی

در بسیاری از کشورها، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی خارجی وضع شده است. ایران نیز باید فوراً قوانینی تدوین کند که استفاده از ChatGPT و فناوری‌های مشابه را در حوزه‌های حساس محدود کند. برخی از قوانین ضروری عبارتند از:

• ممنوعیت استفاده از ChatGPT و سایر مدل‌های هوش مصنوعی خارجی در نهادهای دولتی، نظامی و بانکی
• وضع قوانین برای مجازات سوءاستفاده از این فناوری در حملات سایبری و فریبکاری اطلاعاتی
• الزام شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی به عدم استفاده از این فناوری‌ها در حوزه‌هایی که با اطلاعات حساس سروکار دارند
• ایجاد مکانیسم‌های نظارتی برای شناسایی و مسدودسازی ابزارهای خارجی در سیستم‌های دولتی

۴. تقویت امنیت سایبری برای مقابله با تهدیدات ناشی از مدل‌های هوش مصنوعی

با توجه به خطرات امنیتی ناشی از ChatGPT، ایران باید سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در امنیت سایبری انجام دهد. بسیاری از تهدیداتی که توسط مدل‌های هوش مصنوعی ایجاد می‌شوند، از طریق سیستم‌های دفاع سایبری قوی قابل شناسایی و خنثی‌سازی هستند. مهم‌ترین اقدامات در این حوزه عبارتند از:

• راه‌اندازی مراکز نظارت بر تهدیدات سایبری برای تشخیص حملات مبتنی بر هوش مصنوعی
• استفاده از فناوری‌های ضد بدافزار و ضد فیشینگ برای مقابله با ایمیل‌های جعلی تولید شده توسط هوش مصنوعی
• اجرای دوره‌های آموزشی برای کارکنان دولتی جهت آگاهی از تهدیدات هوش مصنوعی
• ایجاد سیستم‌های هوشمند برای نظارت بر محتوای تولید شده توسط کاربران ایرانی در پلتفرم‌های هوش مصنوعی

۵. همکاری بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات ناشی از هوش مصنوعی

تهدیدات ChatGPT و مدل‌های مشابه تنها محدود به یک کشور خاص نیستند، بلکه یک چالش جهانی محسوب می‌شوند. بسیاری از کشورها، از جمله چین و روسیه، محدودیت‌هایی را برای استفاده از این فناوری‌ها در نظر گرفته‌اند. ایران نیز باید با کشورهای همسو همکاری کند تا چارچوب‌های بین‌المللی برای محدودسازی این ابزارها ایجاد شود. برخی از اقدامات پیشنهادی شامل موارد زیر هستند:

• همکاری با کشورهای همسو برای توسعه فناوری‌های جایگزین هوش مصنوعی
• ایجاد توافق‌نامه‌های امنیتی با کشورهای متحد برای مقابله با تهدیدات سایبری مبتنی بر هوش مصنوعی
• حمایت از تلاش‌های بین‌المللی برای وضع مقررات بر مدل‌های زبانی خارجی